ਭਾਗ 1: *ਆਰੰਭ* Voice Over: (ਦ੍ਰਿਸ਼: ਪੁਰਾਣੇ ਕਿਲ੍ਹੇ, ਖੰਡਰਾਂ ਅਤੇ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਦੇ ਸ਼ਾਟ, ਪਿੱਛੇ ਧੀਮਾ ਸੰਗੀਤ) "ਇਹ ਧਰਤੀ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਜ਼ੁਲਮ ਨਾਲ ਲੜਨ ਦੀਆਂ ਅਨੇਕਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਲਿਖੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਪਰ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਅਸਥਾਨ ਵੀ ਹੈ ਜਿਸ ਦੀ ਦਾਸਤਾਨ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਬੇਮਿਸਾਲ ਹੈ—ਇਹ ਹੈ ਸ੍ਰੀ ਚਮਕੌਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਪਾਵਨ ਧਰਤੀ। ਦਸੰਬਰ 1704 ਈਸਵੀ ਦੀ ਉਹ ਠੰਢੀ ਰਾਤ, ਜਦੋਂ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਦਸ ਲੱਖ ਦੀ ਮੁਗਲ ਫ਼ੌਜ ਸੀ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਇੱਕ ਕੱਚੀ ਗੜ੍ਹੀ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਸਨ ਦਸਵੇਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਚਾਲੀ ਭੁੱਖੇ-ਭਾਣੇ ਸਿੰਘ।" ਦ੍ਰਿਸ਼ ਬਦਲਣਾ: ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਕਿਲ੍ਹਾ ਅਤੇ ਮੁਗਲਾਂ ਦੁਆਰਾ ਦਿੱਤੀਆਂ ਕਸਮਾਂ ਦੇ ਸ਼ਾਟ। V.O.: "ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਲੰਬੀ ਘੇਰਾਬੰਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਮੁਗਲ ਹਾਕਮਾਂ ਦੀਆਂ ਕਸਮਾਂ 'ਤੇ ਖਾਲਸੇ ਦੇ ਫੈਸਲੇ ਤੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਕਿਲ੍ਹਾ ਛੱਡਿਆ। ਪਰ ਸਰਸਾ ਨਦੀ ਦੇ ਕੰਢੇ ਕਸਮਾਂ ਟੁੱਟੀਆਂ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿਛੜ ਗਿਆ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਆਪਣੇ ਦੋ ਵੱਡੇ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ, ਬਾਬਾ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਬਾਬਾ ਜੁਝਾਰ ਸਿੰਘ, ਅਤੇ ਚਾਲੀ ਸਿੰਘਾਂ ਸਮੇਤ ਚਮਕੌਰ ਦੀ ਧਰਤੀ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚੇ। ਇੱਕ ਕੱਚੀ ਗੜ੍ਹੀ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮੋਰਚਾ ਲਾ ਲਿਆ।" Bhai joginder singh and Bhai Gurbaz singh byte ਭਾਗ 2: ਚਮਕੌਰ ਦੀ ਗੜ੍ਹੀ (05:00 - 10:00) (ਦ੍ਰਿਸ਼: ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੜ੍ਹੀ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਸ਼ਾਟ, ਪੁਰਾਣੀ ਕੱਚੀ ਹੋਵੇਲੀ ਦੀ-numais਼ਸ਼) V.O.: "ਚਮਕੌਰ ਦੀ ਇਹ 'ਕੱਚੀ ਗੜ੍ਹੀ', ਜੋ ਅੱਜ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੜ੍ਹੀ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹੈ, ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹਵੇਲੀ ਸੀ। ਇਸ ਦੀਆਂ ਉੱਚੀਆਂ ਕੰਧਾਂ ਨੇ ਚਾਲੀ ਸਿੰਘਾਂ ਨੂੰ ਦਸ ਲੱਖ ਦੀ ਫੌਜ ਅੱਗੇ ਇੱਕ ਅਸਥਾਈ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦਾ ਰੂਪ ਦਿੱਤਾ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਸਰਹਿੰਦ ਦੇ ਸੂਬੇਦਾਰ ਵਜ਼ੀਰ ਖ਼ਾਨ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਮੁਗਲ ਫੌਜ ਨੇ ਗੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਚਾਰੇ ਪਾਸਿਓਂ ਘੇਰ ਲਿਆ।" Byte : bhai Gurbaz singh ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ/ਵਿਦਵਾਨ ਦਾ ਬਿਆਨ (Interview Segment): (ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ, ਜंग ਦੇ ਹਾਲਾਤ ਅਤੇ ਅਸਾਵੀਂ ਟੱਕਰ ਬਾਰੇ) ਵਿਦਵਾਨ: "ਇਸ ਜੰਗ ਨੂੰ 'ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਅਸਾਵੀਂ ਜੰਗ' ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਿੱਥੇ ਲੱਖਾਂ ਦੀ ਫੌਜ ਅਤੇ ਕਿੱਥੇ ਭੁੱਖੇ-ਤਿਹਾਏ, ਥੱਕੇ ਹੋਏ ਸਿਰਫ਼ ਚਾਲੀ ਸਿੰਘ। ਇਹ ਜੰਗ ਜ਼ੋਰ ਦੀ ਨਹੀਂ, ਸਿਦਕ ਅਤੇ ਸੱਚ ਦੀ ਸੀ।" ਭਾਗ 3: ਸ਼ਹੀਦੀਆਂ ਦਾ ਦੌਰ (10:00 - 20:00) (ਦ੍ਰਿਸ਼: ਗੜ੍ਹੀ ਤੋਂ ਤੀਰ ਚੱਲਣੇ, ਜੈਕਾਰੇ, ਧੂੰਏਂ ਦੇ ਸ਼ਾਟ, ਪਿੱਛੇ ਬਹਾਦਰੀ ਦਾ ਸੰਗੀਤ) V.O.: "7 ਪੋਹ, ਸੰਮਤ 1761 ਬਿਕਰਮੀ (ਦਸੰਬਰ 1704 ਈਸਵੀ)। ਮੁਗਲਾਂ ਨੇ ਸਵੇਰ ਹੁੰਦਿਆਂ ਹੀ ਹਮਲਾ ਬੋਲ ਦਿੱਤਾ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਫੈਸਲੈ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਹ ਇੱਕੋ ਵਾਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹੀਦ ਨਹੀਂ ਹੋਣਗੇ, ਸਗੋਂ ਪੰਜ-ਪੰਜ ਸਿੰਘਾਂ ਦੇ ਜਥੇ ਬਣਾ ਕੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ਭੇਜੇ ਜਾਣਗੇ, ਤਾਂ ਜੋ ਵੈਰੀ ਨੂੰ ਭੁਲੇਖਾ ਰਹੇ ਕਿ ਅੰਦਰ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਫੌਜ ਹੈ।" Byte bhai jasbir singh ਦ੍ਰਿਸ਼: ਪਹਿਲਾ ਜਥਾ ਜੈਕਾਰਾ ਲਾ ਕੇ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਦਾ ਹੈ, ਘਮਸਾਨ ਦੀ ਲੜਾਈ, ਸਿੰਘਾਂ ਦੀ ਵੀਰਤਾ। V.O.: "ਮੈਦਾਨੇ-ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਬਹਾਦਰੀ ਦੇ ਜੌਹਰ ਦਿਖਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਇੱਕ-ਇੱਕ ਕਰਕੇ ਸਿੰਘ ਸ਼ਹੀਦੀਆਂ ਪਾ ਰਹੇ ਸਨ। ਫਿਰ ਵਾਰੀ ਆਈ ਵੱਡੇ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦੇ ਬਾਬਾ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ।" ਉਪ-ਭਾਗ: ਬਾਬਾ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ (13:00 - 16:00) (ਦ੍ਰਿਸ਼: ਬਾਬਾ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ (18 ਸਾਲ) ਪਿਤਾ ਤੋਂ ਆਗਿਆ ਲੈਂਦੇ, ਜੰਗ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹੀਦੀ) V.O.: "18 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ, ਚਿਹਰੇ 'ਤੇ ਅਜੇ ਮੁੱਛਾਂ ਦਾ ਫੁੱਟਣਾ ਬਾਕੀ ਸੀ। ਬਾਬਾ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਪਿਤਾ ਤੋਂ ਅਸੀਸ ਲਈ ਅਤੇ ਪੰਜ ਸਿੰਘਾਂ ਨਾਲ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ਨਿੱਤਰੇ। ਉਹ ਇੱਕੋ ਵੇਲੇ ਕਈ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰਦੇ ਹੋਏ, نਿੰਮੇ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲੜੇ ਅਤੇ ਸ਼ਹੀਦੀ ਪਾਈ।" ਗੁਰੂ ਜੀ ਦਾ ਦ੍ਰਿਸ਼: ਪੁੱਤਰ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦੇਖ ਕੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦਾ 'ਜੈਕਾਰਾ' – 'ਸਤਿ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ!'। ਉਪ-ਭਾਗ: ਬਾਬਾ ਜੁਝਾਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ (16:00 - 20:00) (ਦ੍ਰਿਸ਼: ਬਾਬਾ ਜੁਝਾਰ ਸਿੰਘ (14 ਸਾਲ) ਪਿਤਾ ਤੋਂ ਜੰਗ ਦੀ ਆਗਿਆ ਲੈਂਦੇ, ਅਦੁੱਤੀ ਬਹਾਦਰੀ) V.O.: "ਵੱਡੇ ਭਰਾ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦੇਖ ਕੇ, ਛੋਟੇ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦੇ ਬਾਬਾ ਜੁਝਾਰ ਸਿੰਘ ਜੀ (14 ਸਾਲ) ਦਾ ਖੂਨ ਖੌਲ ਉੱਠਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵੀ ਪਿਤਾ ਕੋਲੋਂ ਆਗਿਆ ਮੰਗੀ। ਕੀ ਅਜਿਹਾ ਪਿਤਾ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਅੱਖਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਦੋਵੇਂ ਪੁੱਤਰ ਕੌਮ ਦੇ ਲੇਖੇ ਲਾ ਦਿੱਤੇ ਹੋਣ!" ਸ਼ਾਇਰੀ (ਅੱਲਾ ਯਾਰ ਖ਼ਾਨ ਜੋਗੀ): "ਬੱਸ ਏਕ ਹਿੰਦ ਵਿੱਚ ਤੀਰਥ ਹੈ ਯਾਤਰਾ ਕੇ ਲਿਯੇ। ਕਟਾਏ ਬਾਪ ਨੇ ਬੇਟੇ ਜਹਾਂ ਖੁਦਾ ਕੇ ਲਿਯੇ।" V.O.: "ਬਾਬਾ ਜੁਝਾਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਵੀਰਤਾ ਦਾ ਉਹ ਪ੍ਰਮਾਣ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਸ ਦੀ ਮਿਸਾਲ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦੀ। ਉਹ ਵੀ ਅਨੇਕਾਂ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਦਾ ਖਾਤਮਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਵੀਰਗਤੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਏ। ਇਹ ਸਥਾਨ ਅੱਜ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਕਤਲਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ ਵਜੋਂ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦਾ ਹੈ।" ਭਾਗ 4: ਪੰਜ ਪਿਆਰਿਆਂ ਦਾ ਹੁਕਮ ਅਤੇ ਅੰਤ (20:00 - 30:00) (ਦ੍ਰਿਸ਼: ਰਾਤ ਦਾ ਹਨੇਰਾ, ਗੜ੍ਹੀ ਦੇ ਅੰਦਰ ਗੁਰੂ ਜੀ ਅਤੇ ਬਾਕੀ 5 סਿੰਘ) V.O.: "ਰਾਤ ਪੈਣ ਤੱਕ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਕੋਲ ਸਿਰਫ਼ ਪੰਜ ਸਿੰਘ ਬਾਕੀ ਰਹਿ ਗਏ ਸਨ। ਭਾਈ ਦਇਆ ਸਿੰਘ ਜੀ, ਭਾਈ ਧਰਮ ਸਿੰਘ ਜੀ, ਭਾਈ ਮान ਸਿੰਘ ਜੀ, ਭਾਈ ਸੰਗਤ ਸਿੰਘ ਜੀ ਅਤੇ ਭਾਈ ਸੰਤ ਸਿੰਘ ਜੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਪੰਜਾਂ ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ 'ਪੰਚ ਪ੍ਰਧਾਨੀ ਖ਼ਾਲਸਾ' ਦੀ ਰੀਤ ਅਨੁਸਾਰ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਗੜ੍ਹੀ ਛੱਡਣ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ, ਤਾਂ ਜੋ ਪੰਥ ਦੀ ਰਹਿਨੁਮਾਈ ਜਾਰੀ ਰਹਿ ਸਕੇ।" ਦ੍ਰਿਸ਼: ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਭਾਈ ਸੰਗਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਕਲਗੀ ਅਤੇ ਪੁਸ਼ਾਕ ਦੇਣੀ, ਪੰਚ-ਪ੍ਰਧਾਨੀ ਫੈਸਲੇ ਅੱਗੇ ਸੀਸ ਝੁਕਾਉਣਾ। V.O.: "ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਤਿੰਨ ਸਿੰਘਾਂ (ਭਾਈ ਦਇਆ ਸਿੰਘ, ਭਾਈ ਧਰਮ ਸਿੰਘ, ਭਾਈ ਮਾਨ sਿੰਗ) ਸਮੇਤ ਗੜ੍ਹੀ ਤੋਂ ਰਵਾਨਗੀ ਕੀਤੀ। ਹਨੇਰੇ ਵਿੱਚ ਜਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਉੱਚੀ ਥਾਂ 'ਤੇ ਜਾ ਕੇ ਤਾੜੀ ਮਾਰੀ ਅਤੇ ਵੈਰੀਆਂ ਨੂੰ ਲਲਕਾਰਿਆ (ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਤਾੜੀ ਸਾਹਿਬ)। ਮੁਗਲ ਹੈਰਾਨ ਰਹਿ ਗਏ۔" ਦ੍ਰਿਸ਼: ਅਗਲੀ ਸਵੇਰ ਬਾਕੀ ਸਿੰਘਾਂ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ, ਖ਼ਾਸ ਕਰਕੇ ਭਾਈ ਸੰਗਤ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ। ਸਮਕਾਲੀ ਕਵੀ ਦਾ ਹਵਾਲਾ (ਅੰਤਿਮ ਸ਼ਬਦ): (ਧੀਮੀ ਆਵਾਜ਼ ਵਿੱਚ) "ਚਮਕੌਰ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਸਾਨੂੰ ਸਿਖਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸਿਦਕ, ਸੱਚ ਅਤੇ ਜ਼ੁਲਮ ਵਿਰੁੱਧ ਲੜਨ ਦਾ ਜਜ਼ਬਾ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਮਰਦਾ। ਚਾਲੀ ਸਿੰਘਾਂ ਦੀ ਬਹਾਦਰੀ ਨੇ ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਦੱਸ ਦਿੱਤਾ ਕਿ 'ਸਵਾ ਲੱਖ ਸੇ ਏਕ ਲੜਾਊँ' ਦਾ ਮਤਲਬ ਕੀ ਹੈ।" ਅੰਤਿਮ ਸੰਦੇਸ਼ (28:00 - 30:00) (ਦ੍ਰਿਸ਼: ਸਾਰੇ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਦੇ ਸੁੰਦਰ ਸ਼ਾਟ, ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਦੀ ਭੀੜ, ਸ਼ਾਂਤੀ ਵਾਲਾ ਸੰਗੀਤ) V.O.: "ਸ੍ਰੀ ਚਮਕੌਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਧਰਤੀ ਨਿਮਾਣਿਆਂ ਦੇ ਮਾਣ ਅਤੇ ਨਿਤાણਿਆਂ ਦੇ ਤਾਣ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। ਇਹ ਸਾਨੂੰ ਸਿਖਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਧਰਮ ਅਤੇ ਸੱਚ ਦੀ ਰਾਖੀ ਲਈ ਸਭ ਕੁਝ ਵਾਰਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਆਓ, ਇਸ ਮਹਾਨ ਵਿਰਸੇ ਨੂੰ ਯਾਦ ਰੱਖੀਏ ਅਤੇ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੇ ਸਿਦਕ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਲਈਏ।"